CẤP CỨU NGỪNG TUẦN HOÀN NÂNG CAO ACLS
1. ĐẠI CƯƠNG
Hồi sinh tim phổi cơ bản (BLS) giúp duy trì dòng máu tuy nhỏ nhưng vô cùng quan trọng cho não và tim. Hồi sinh tim phổi nâng cao (ACLS) nhằm kiểm soát tưới máu não và tim tốt hơn nữa và nhanh chóng tái lập lại tuần hoàn mà quan trọng nhất là tiến hành sốc điện càng sớm càng tốt. Sốc điện cấp cứu phá rung thất sẽ có hiệu quả nhất nếu được thực hiện trong vòng 5 phút đầu sau ngừng tim. Hồi sinh tim phổi kết hợp với sốc điện sớm trong vòng 3 đến 5 phút đầu tiên sau khi ngưng tuần hoàn có thể đạt tỷ lệ cứu sống lên đến 50% – 75%.
2. CHẨN ĐOÁN
2.1. Chẩn đoán xác định
Dựa vào 3 dấu hiệu: Mất ý thức đột ngột, ngừng thở, mất mạch cảnh.
2.2. Chẩn đoán phân biệt
– Phân biệt vô tâm thu với rung thất sóng nhỏ: Cần xem điện tâm đồ trên ít nhất 2 chuyền đạo.
– Phân biệt phân ly điện cơ với sốc, trụy mạch: Cần bắt mạch ở 2 vị trí trở lên.
– Phân biệt mất mạch cảnh/mạch bẹn do tắc mạch: Cần bắt mạch ở 2 vị trí trở lên.
2.3. Chẩn đoán nguyên nhân
Song song với cấp cứu hồi sinh tim phổi, cần nhanh chóng tìm kiếm nguyên
nhân gây NTH để giúp cấp cứu có hiệu quả và ngăn ngừa tái phát. Lưu ý 11 nguyên
nhân thường gặp và có thể điều trị nhanh chóng (xem bài cấp cứu cơ bản CCNTH CƠ BẢN).
3. XỬ TRÍ
3.1. Nguyên tắc chung
– Xử trí cấp cứu NTH được khởi động ngay từ khi phát hiện trường hợp nghi ngờ NTH.
– Cần có 1 người là chỉ huy để phân công, tổ chức công tác cấp cứu đúng trình tự và đồng bộ.
– Cần ghi chép các thông tin cần thiết và tiến trình cấp cứu.
– Thiết lập không gian cấp cứu đủ rộng và hạn chế tối đa các nhân viên hoặc những người không tham gia cấp cứu vào và làm cản trở công tác cấp cứu.
3.2. Tiến hành
Tiến hành ngay hồi sinh tim phổi cơ bản đồng thời gọi hỗ trợ khi phát hiện bệnh nhân nghi ngờ bị NTH (không cử động, không phản ứng khi lay gọi… ) (xem quy tình cấp cứu cơ bản CCNTH CƠ BẢN).
3.3. Ghi điện tâm đồ sớm ngay khi có thể và sốc điện ngay nếu có chỉ định
3.3.1 Nhanh chóng ghi và theo dõi điện tâm đồ trên máy theo dõi
Nhận định 3 dạng điện tìm: Rung thất/nhịp nhanh thất, vô tâm thu, phân ly điện cơ.
3.3.2. Rung thất hoặc nhịp nhanh thất vô mạch
– Tiến hành ngay hồi sinh tim phổi cơ bản, đảm bảo thông khí có hiệu quả, đặt NKQ khi có đầy đủ phương tiên và người hỗ trợ. Đặt ngay đường truyền tĩnh mạch lớn, theo dõi điện tâm đồ trên máy monitor nếu có. Nếu có loạn nhịp dùng ngay thuốc chống loạn nhịp thích hợp.
– Tiến hành sốc điện ngay: Sốc điện không đồng bộ. Sốc 360 J (máy sốc điện 1 pha), 150-200J (máy sốc điện 2 pha), tiến hành ngay 5 chu kỳ ép tim/thổi ngạt sau mỗi lần sốc điện.
Các thuốc dùng trong xử tri rung thất: adrenalin, amiodaron, magie sulfat, lidocain, vasopressin, procainamid.
3.3.3. Xử trí vô tâm thu
– Vô tâm thu là tình trạng hình ảnh sóng điện tâm đồ là đường thẳng nhưng phải kiểm tra ít nhất ở 2 chuyển đạo để không nhầm với rung thất sóng nhỏ.
– Tiến hành ngay hồi sinh tim phổi cơ bản, đảm bảo thông khi có hiệu quả. Đặt ngay đường truyền tĩnh mạch lớn, theo dõi điện tâm đồ trên máy monitor nếu có. Nếu có loạn nhịp dùng ngay thuốc chống loạn nhịp thích hợp.
– Đánh giá và tìm kiếm tình trạng vẫn còn dòng tuần hoàn nhưng yếu (giả phân ly điện cơ) bằng siêu âm tim nhanh.
– Nhanh chóng tìm kiếm các nguyên nhân gây ra NTH. (xem quy trình cấp cứu cơ bản NIH) và xử trí theo nguyên nhân.
– Nếu có thể đặt ngay tạo nhịp ngoài qua da.
– Các thuốc dùng trong xử trí vô tăm thu: adrenalin, atropin.
3.3.4. Xử trí phân ly điện cơ
– Phân ly điện cơ là tình trạng có hình ảnh sóng điện tâm đồ nhưng không bắt được mạch cảnh.
– Tiến hành ngay hồi sinh tim phối cơ bản, đặt NKQ càng sớm càng tốt và đàm bảo thông khí có hiệu quả. Đặt ngay đường truyền tĩnh mạch lớn, theo dõi điện tâm đồ trên máy monitor nếu có. Nếu có loạn nhịp dùng ngay thuốc chống loạn nhịp thích hợp. Đánh giá và tìm tình trạng vẫn còn dòng tuần hoàn nhưng yếu (giả phân ly điện cơ) bằng siêu âm tim nhanh.
– Nhanh chóng tìm các nguyên nhân gây ra NTH (xem quy trình cấp cứu cơ bản NTH) và xử trí theo nguyên nhân.
– Các thuốc dùng trong xử trí phân ly điện cơ: adrenalin, atropin (nếu nhịp tim chậm), natri bicacbonat truyền tĩnh mạch nếu có toan hóa máu nặng.
4. PHÒNG BỆNH
NTH thường xảy ra đột ngột, không dự đoán trước được. Tất cả các nhân viên cấp cứu, nhân viên y tế cứu hộ phải được tập luyện và chẩn bị sẵn sàng cấp cứu NTH. Các xe cấp cứu, các cơ sở cấp cứu cần có các phương tiện và thuốc cấp cứu cần thiết cho cấp cứu NTH.